تنگی مری

تعریف:گاهی بیماری های بدخیم، ریفلاکس شدید و طولانی، تماس مواد سوزاننده با دیواره مری در گذشته یا صدماتی که با مصرف بعضی از قرص ها به مری وارد شده است.

 

علائم:تنگی مری و گیر کردن غذا در حدی می شود که بیمار به هیچ وجه نمی تواند غذا را بالا بیاورد یا قورت بدهد و احساس خفگی می کند.

 

درمان: این مورد یک اورژانس پزشکی است و پزشک باید لقمه را از طریق آندوسکوپی خارج یا داخل معده هدایت کند.

 

التهاب مری

تعریف: ازوفاژیت یا التهاب مری معمولا در اثر ریفلاکس یا برگشت اسید مری ایجاد می شود ولی به ندرت بیماری های قارچی مانند برفک دهان و مونیلیا هم ممکن است مری را گرفتار و التهاب ایجاد کنند.

 

عوامل خطرساز: بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مانند مبتلایان به ایدز بیمارانی که شیمی درمانی می شوند یا فارادی که به سیتومگالو ویروس و هرپس مبتلا هستند هم ممکن است دچار التهاب مری شوند. التهاب مری باعث بلع دردناک و گیر کردن غذا می شود.

 

تشخیص: بیماران باید آندوسکوپی شوند و نمونه برداری انجام شود تا با مشخص شدن علت التهاب درمان دقیقی انجام شود.

دشواری بلع چگونه است؟

بیماری زایی: ماده سرطان زایی به نام استالدیید در برنامه غذایی مردم این مناطق به وفور وجود دارد. این ماده در اثر متابولیسم الکل ایجاد می شود. استالدیید علاوه بر الکل و سیگار، در میوه های نرم و شل یا زیادی رسیده که خیلی هم شیرین هستند، غذاهای مانده و خوب محافظت نشده، غذاهایی که روی زغال یا اجاق طبخ می شوند مانند گوشت و کباب زغالی یا سیاه شده و نان هایی که منبع حرارتی شان زغال چوب و گازوییل است و مستقیما خمیر نان روی آن قرار می گیرد

 

 

(بهترین پخت نان استفاده از حرارت الکتریکی و برقی یا نان ماشینی است) وجود دارد. البته با چند بار مصرف این غذاها اتفاقی برای فرد نمی افتد ولی اگر فردی عادت به مصرف چنین غذاهایی به مدت طولانی یعنی ده ها سال.

 

عوامل خطرساز:زمینه ژنتیکی مناسبی هم داشته، احتمال ابتلا به سرطان مری در او بالا می رود. گاهی گفته می شود غذاهای داغ باعث سرطان مری می شوند که این گفته تا حدودی درست است. البته رابطه ضعیفی بین این 2 مورد وجود دارد. بهداشت ضعیف دهان و دندان نیز باعث می شود باکتری های داخل دهان مواد استالدییدی و سرطان زا ایجاد کند. مصرف مداوم انواع سبزی و میوه های تازه باعث محافظت از مری می شود.

 

درمان: بیشتر بیمارانی که به سرطان مری مبتلا هستند در مراحل پیشرفته بیماری مراجعه می کنند و شاید جراحی زیاد مفید نباشد. در این شرایط پزشکان سعی می کنند با رادیوتراپی و شیمی درمانی بیمار را زنده نگه دارند ولی درمان قعطی معمولا امکان پذیر نیست. به همین دلیل در افرادی که زمینه ژنتیکی سرطان مری دارند یا در مناطقی که سرطان مری در آن شایع است، زندگی می کنند از روش تشخیصی زودهنگام برای یافتن سلول های سرطانی در مری به نام آندوسکوپی استفاده می کنند.

 

غربالگری: در شمال ایران، بندر ترکمن و گرگان، مشکین شهر و استان اردبیل از سال های قبل افرادی که احتمال بروز این نوع سرطان در آنها بالاست از سنین 50-40 سال به بالا آموزش می بینند تا خودشان برای آندوسکوپی مراجعه کنند.

 

دشواری بلع

تعریف: ممکن است در اثر بدخیمی باشد. وقتی قطر مری به کمتر از 13 میلی متر برسد فرد در بلعیدن غذا مشکل پیدا کرده یا در اصطلاح در مری اش گیر می کند. مشکل در بلع ممکن است دلایل زیادی داشته باشد.

 

علل: علت هایی مانند بیماری های حرکتی مری، زخم مری و تنگی مری در اثر مواد سوزاننده در گذشته مطرح است اما به جز علل گفته شده حتما باید به سرطان مری که باعث اختلال در بلع می شود هم توجه داشته باشیم. سرطان مری با توده ای در قسمت میانی مری مشخص می شود. متاسفانه هیچ علامتی هم ندارد و وقتی علامت پیدا می کند که فرد دچار مشکل در بلع می شود و بیماری پیشروی کرده است.

 

عوامل خطرساز:این سرطان در افراد سیگاری و الکلی بعد از 60-50 سالگی شیوع بیشتری دارد ولی نقاطی از ایران مانند ساحل دریای خزر، بندر ترکمن و شمال شرق از مناطقی هستند که سرطان مری در جمعیت آنها شایع تر است. این افراد هم زمینه ژنتیکی دارند و هم از مواد غذایی ای استفاده می کنند که سرطان زاست.

بیماری های مری

ریفلاکس شایع ترین بیماری مری

 
درمان:ریفلاکس معمولا با نوشیدن آب یا خوردن شربت معده تسکین می یابد.

 

درد مری

تعریف: در قسمت انتهایی مری و زیر مخاط انتهاهای عصبی وجود دارد.

 

علائم:در افرادی که ریفلاکس دارند ممکن است اسید زیر مخاط برود، انتهای عصبی را تحریک کند و بیمار دچار درد شود.

 

مری بارت

تعریف:در مری بارت مخاط معده در لوله مری رشد می کنند. در آندوسکوپی نیز مخاط سفیدرنگ مری به رنگ صورتی دیده می شود. البته باید از این بافت نمونه گرفت و به آزمایشگاه آسیب شناسی فرستاد تا چنین تغییری تایید شود.

 

پیگیری: بیماران دچار مری بارت باید هر 3-2 سال یکبار آندوسکوپی و نمونه برداری شوند.

 

درمان: اگر تغییرات سلولی خاصی دیده شد، ناحیه با روش خاصی سوزانده یا برداشته می شود. این بیماری اصلا درد ندارد.

 

آشالازی

تعریف: آشالازی بیماری است که بر اثر آن اسفنکتر تحتاتی مری هنگام رسیدن غذا به آن باز نمی شود.

 

بیماری زایی:علت آن صدمه ای است که به اعصاب مری وارد می شود. این بیماری در اثر ویروس هرپس یا همان تبخال کنار لب ایجاد می شود. در بعضی از افراد که استعداد ژنتیکی دارند ویروس به اعصاب مری صدمه می زند و باعث بسته ماندن دریچه انتهایی مری می شود، ولی به مرور مری گشاد می شود و غذا در مری گیر می کند.

 

علائم: گیر کردن غذا در این بیماران وقتی با عجله غذا می خورند یا عصبی می شوند شدیدتر می شود. چنین بیمارانی ترجیح می دهند به تنهایی غذا بخورند چون گاهی مجبورند با انگشت غذا را برگردانند. بعضی از بیماران هم دچار بوی بد دهان می شوند و حالت نشخوار در اثر برگشت غذا به دهان دارند.

 

تعریف ریفلاکس

تعریف: در مری 2 اسفنکتر وجود دارد؛ اسفنکتر بالایی بعد از حلق قرار دارد و هنگام بلعیده شدن غذا باز می شود سپس غذا با حرکات دودی به سوی معده می رود. قبل از ورود به معده اسفنکتر انتهایی دیگری وجود دارد که آن هم باید باز شود تا غذا داخل معده انتقال پیدا کند. اگر اسفنکتر انتهایی مشکلی داشته باشد، فرد دچار عارضه ای به نام ریفلاکس یا برگشت غذا از معده به مری می شود.

ریفلاکس

تعریف: در مری 2 اسفنکتر وجود دارد؛ اسفنکتر بالایی بعد از حلق قرار دارد و هنگام بلعیده شدن غذا باز می شود سپس غذا با حرکات دودی به سوی معده می رود. قبل از ورود به معده اسفنکتر انتهایی دیگری وجود دارد که آن هم باید باز شود تا غذا داخل معده انتقال پیدا کند. اگر اسفنکتر انتهایی مشکلی داشته باشد، فرد دچار عارضه ای به نام ریفلاکس یا برگشت غذا از معده به مری می شود.

بیماری های رایج مری از علائم تا درمان

مری لوله ای است که غذا، مایعات و بزاق دهان را به معده می رساند. شایع ترین مشکل بیماری مری ریفلاکس معده به مری است. ریفلاکس، به مری و تحریک آن با گذشت زمان، می تواند به مری صدمه بزند.

 

بیماری های مری شایع هستند و از آنجا که مری در قفسه سینه قرار دارد و از پشت قلب عبور می کند، گاهی دردهایش با درد قلبی اشتباه گرفته می شود.

 

مری لوله رابطی است بین حلق و معده که غذای جویده شده در دهان را به سوی معده که داخل شکم قرار گرفته، هدایت می کند. این عضو نقش چندانی در هضم و جذب غذا ندارد ولی سلامت و وجودش مثل همه اعضای بدن ضروری است و اگر دچار بیماری شود، می تواند باعث آزار و گاهی هم به خطر انداختن سلامت بیمار شود.

 

بیماری های مری شایع هستند و چون مری در قفسه سینه قرار دارد و از پشت قلب عبور می کند ممکن است درد آن با دردهای قلبی اشتباه گرفته شود ولی بیماران باید به این نکته توجه داشته باشند که دردهای قلبی با فعالیت و حرکت بیمار ایجاد می شوند و دردهای مری معمولا با خوردن غذا.

 

 

از آنجایی که بیماری های قلبی اهمیت زیادی دارند و اگر از آنها غفلت شود ممکن است حتی به قیمت از دست رفتن جان بیماران شود، اگر بیمار از درد قفسه سینه شکایت می کند ابتدا باید از نبود مشکل قلبی در او مطمئن شد.

 

اما شایع ترین علت درد قفسه سینه همچنان بیماری های مری است. بعضی از افراد هم مری حساسی دارند و بدون دلیل در ناحیه مری احساس درد می کنند. گاهی درد سینه به دلیل گرفتگی یا انقباض عضلات مری است که در بیماری های حرکتی مانند آشالازی و اسپاسم (انقباض) منتشر دیده می شود.

 

پیشگیری از برگشت غذا از معده به مری(ریفلاکس):

توصیه می شود که در وضعیت هایی که باعث فشار داخل شکم می شود(مثل خم شدن، سرفه کردن، بلند کردن اجسام سنگین وانجام ورزش های سنگین) اجتناب شود.

     در هنگام خوابیدن زیر سر۲۰-۱۵ سانتی متر بالا آورده شود.

     از غذا خوردن تا ۲ ساعت قبل از خواب اجتناب شود.

     از مصرف غذاهای حاوی کافئین(چای و قهوه) و نوشابه های گاز دار اجتنای شود.

  توصیه به مصرف رژیم غذایی کم چرب و پرپروتئین، از غذاهای سرخ کرده استفاده نشود، رژیم غذایی پر پروتئین شامل تخم مرغ، حبوبات و لبنیات می باشند.

     از مصرف الکل خوداری شود.

     غذا در وعده های زیاد وبا حجم کم میل شود.

     غذا به اندازه کافی جویده شود و همراه غذا آب به اندازه نیاز مصرف شود.

     از خوردن غذاهای که باعث سوزش سر دل می شوند، مانند غذاهای پر ادویه اجتناب شود.

    از استرس واضطراب خوداری شود(۱۰ و ۹ و ۳ ).

 اقدامات درمانی ساده برای درمان این بیماری شامل تغییر در شیوه‌های زندگی را در برمی‌گیرد و عبارتند از : بالا گذاشتن سر به هنگام خواب، اجتناب از خوردن غذای یا مایعات (به ویژه غذای سنگین) قبل از خواب، پرهیز از خوردن غذاهای غذاهای چرب و ادویه‌دار ترش و الکل، پرهیز از مصرف سیگار، کاهش وزن، مصرف آنتی اسیدها نظیر هیدروکسید آلومینیوم و هیدروکسید منیزیم، پرهیز از خوردن مقدار زیاد مایعات به همراه وعده‌های غذایی

* اختلال حرکتی مری : حرکات مری به صورت امواج دودی شکل و هماهنگی است که ابتدا  تا انتهای مری را طی می‌کند و موجب پیشبرد غذا در طول مری می‌گردد. در اختلالات مری این حرکت دچار مشکل می‌شود

*آشالازی : نوعی اختلال حرکتی دستگاه گوارش است که به ویژه در مورد مری دیده می‌شود در این اختلال محل اتصال مری به معده دچار انقباض بیش از حد بوده و دریچه‌های این محل هنگام بلع غذاش شل نمی‌شوند علائم آن دشواری بلع، بازگشت مواد غذائی، کاهش وزن، درد قفسه سینه و عفونت ریه است راههای درمانی گوناگونی از جمله استفاده از درمان دارویی و همچنین جراحی وجود دارد

*اسپاسم منتشر مری : در این اختلال انقباض سرتاسر مری به صورت ناهماهنگی افزایش می‌یابد که مهمترین علامت آن درد قفسه سینه است، محل این درد در پشت قفسه سینه است، مدت زمان این درد از چند ثانیه تا چند دقیقه متفاوت است این بیماری نیز با استفاده از داروی (مانند نیتروگلسیرین) می‌باشد.

بیماریهای شایع مری

التهاب مری (ازوفاژیت): التهاب مری به دلایل مختلفی می تواند ایجاد شود. بیش از نیمی از موارد التهاب مری ناشی از قرص و مخصوصاً مصرف تتراساکین و مشتقات آن به ویژه داکسی سایکلین است. باز شدن داروها در مری، التهاب مری ناشی از دارو ایجاد می‌کند. علت باز شدن این داروها در مری معمولاً مصرف قرص با مقدار ناچیز آب، یا مصرف قرص بلافاصله قبل از خواب و در حالت دراز کشیده است. این داروها باید کمی قبل از خواب و به همراه آب کافی با غذا مصرف شوند. گاهی اوقات التهاب مری ناشی از آلودگی با قارچها و ویروس‌هاست که در افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه در افرادی که سیستم ایمنی‌آنها ضعیف یا سرکوب شده است هماند افراد مبتلا به ایدز و افراد مبتلا به سرطان به دلیل مصرف داروهای سرکوبگر ایمنی دیده می‌شود. همچنین افراد مبتلا به دیابت، افراد پیر دچار سوء تغذیه و بیمارانی که به تازگی جراحی شده‌اند، همچنین بیماری تحت درمان با آنتی بیوتیک‌ها نیز می‌توانند دچار التهاب مری شوند. موادی نظیر قلیاها (شوینده‌ها) عفونت با عوامل بیماری‌زا، مصرف قرص‌هایی نظیر تتراسایکلین و داکسی سایکلین، تابش اشعه و آسیب و ضربه به مری موجب التهاب مری می‌شود

* برگشت غذا از معده به مری(ریفلاکس) : به برگشت محتویات معده به مری ریفلاکس گفته می شود در حالت عادی ممکن است مقدار کمی اسید از معده به مری وارد شود که این مقدار اسید با حرکات مری که سریعاً حجم مایع برگشتی را از مری پاک می‌کند،‏ خنثی می‌شود. عوامل حفاظتی دیگر مری عبارتند از : ترشح بزاق که حاوی مواد پاک کننده و قلیایی است. هنگامی که این حالات شدید باشد یا آسیب به مخاط مری (پوشش درون مری) همراه باشد این برگشت غذا به صورت بیماری در می‌آید. ، مقاومت گردش خون مری، کاهش یا فقدان انقباض دریچه‌ تحتانی مری، نقص در حرکات مری، مقاصد غیر طبیعی بزاق و اسید معده، تاخیر در تخلیه معده، افزایش فشار داخل شکمی (بخصوص در بارداری) و برخی هورمونها می‌توانند در ایجاد برگشت غذا از معده به مری دخیل باشند. مهمترین علامت این بیماری سوزش سردل است که با خوردن آنتی اسید بهبود می‌یابد. در بیماری علائمی وجود که عبارتند از : درد قفسه سنیه، اختلال تنفسی، مشکلات مربوط به گوش و حلق و بینی (شامل خشونت صدا، گلو درد، احساس ناراحتی در گلو احساس پری) و مشکلات تنفسی شامل سرفه مزمن، ورود مواد غذایی به دستگاه تنفس و آسم می باشد.